Nasze tradycje turystyczne sięgają XIX wieku. Już wtedy powstało kilka opracowań o walorach turystycznych Ziemi Jarocińskiej. Dotyczą one okolic Żerkowa i Jarocina. Kilku autorów polskich i niemieckich zamieściło w wydawnictwach i czasopismach opisy znanych w Wielkopolsce miejscowości, jak Śmiełów, Dębno, Nowe Miasto, Mieszków, Jaraczewo i Jarocin. Do grupy autorów należy zaliczyć m.in. księży : ks. M. Łukaszewicza, ks. St. Gibasiewicza, ks. E. Kośnickiego, ziemian z okolic Jarocina: Zygmunta Gorzeńskiego, Marię Chełkowską, Skórzewskiego, nauczycieli: P. Schlabsa, A. Klesse’go. Część opisów przekazywano do redakcji „Słownika geograficznego Królestwa Polskiego”, którego I tom ukazał się w 1880r., a ostatni w 1902r. W „Słowniku” zawarte są krótkie informacje o prawie wszystkich miejscowościach Ziemi Jarocińskiej. Pierwszym natomiast przewodnikiem po północnej części Ziemi Jarocińskiej jest książeczka opracowana przez żerkowskiego nauczyciela A. Klesse”go ,wydana pod koniec XIX wieku w niemieckiej drukarni w Jarocinie. Przewodnik zawierał propozycje szlaków z opisem krajobrazów „Polskiej Szwajcarii” i rysem historycznym miejscowości, propozycję3-dniowej wycieczki wraz z mapką i informacjami o noclegach i restauracjach (czyli prawdziwy przewodnik nieodbiegający treścią od współczesnych). Początek XX wieku zaowocował wieloma pracami o Ziemi Jarocińskiej. Wydano album dworów wielkopolskich oraz monografię Stanisława Karwowskiego o Jarocinie.
W tym czasie na terenie Wielkopolski działało Towarzystwo Muzealne w Poznaniu. Kilka osób z jarocińskiej inteligencji było członkami tego Towarzystwa, np. aptekarzowa Zarembowa z Jarocina, dr Skarżyński z Prusinowa, Maria Gorzeńska Ostrożyna z Prusinowa, ks. Feliks Gibasiewicz z Siedlemina, ks. Ignacy Niedźwiedziński i wielu innych znaczących obywateli. Byli oni propagatorami idei ochrony zabytków kultury.
W okresie międzywojennym wydano liczne opracowania o regionie jarocińskim. Zapotrzebowanie na informacje o walorach turystycznych Ziemi Jarocińskiej wzrastało wraz z rozwojem działalności polskich organizacji społeczno – gospodarczych i kulturalnych w Jarocinie. Zarządy towarzystw i związków proponowały swoim członkom organizację wycieczek po okolicy. W Muzeum Regionalnym można obejrzeć zdjęcia wycieczek po Ziemi Jarocińskiej organizowanych m.in. przez: Koło Śpiewacze, Towarzystwo Przemysłowe, Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”. Wycieczki obejmowały trasy przez Wzgórza Żerkowskie do Śmiełowa, Nowego Miasta, Dębna. Dzięki Marii Chełkowskiej, która rozsławiła Śmiełów, okolica ta stała się do dziś miejscem wycieczek i imprez turystycznych (w ubiegłym roku obchodziliśmy jubileusz – 50 Rajdu Mickiewiczowskiego do Śmiełowa).
Wycieczki młodzieży szkolnej, członków organizacji i związków nasiliły się w okresie obchodów rocznicy 100-lecia pobytu Adama Mickiewicza w Śmiełowie (lato 1931r. ), a zakończonych w październiku odsłonięciem pomnika Wieszcza przy dębie w parku Śmiełowskim. Wiele wycieczek zorganizowano do Nowego Miasta, Dębna i innych miejscowości położonych nad Wartą. Szczególnie Dębno było licznie odwiedzane, ponieważ już od poł. XIX wieku znane było jako miejscowość uzdrowiskowa. Stowarzyszenia i szkoły organizowały także wycieczki do dalszych miejscowości jak np. Gołuchów, Gostyń, Poznań, Kraków, Wieliczka. W owym czasie o wszystkich imprezach turystyczno – krajoznawczych organizowanych przez stowarzyszenia (okres międzywojenny) informowała miejscowa „Gazeta Jarocińska”. W dziale reklamowym „Gazeta” podawała też ogłoszenia poznańskich biur turystycznych.
W okresie międzywojennym (1933r.) powstało towarzystwo, które w swoim działaniu jako główny cel postawiło organizowanie wycieczek krajoznawczych z udokumentowaniem jej przebiegu w postaci zdjęć. Było to Towarzystwo Krajoznawcze i Miłośników Fotografii. Inicjatorami byli Edmund Rajewski i Teodor Przewoźniak. Pierwszym prezesem został Jan Paczyński , dyrektor Banku Przemysłowo Kupieckiego w Jarocinie. Towarzystwo działało do kwietnia 1936r. i po rozwiązaniu postanowiono majątek przekazać Zarządowi Chóru i. K.T. Barwickiego w Jarocinie, który kontynuował ideę krajoznawstwa.
Po rozwiązaniu Towarzystwa Krajoznawczego w 1938r.powstaje Liga Popierania Turystyki w Jarocinie. Jarociniacy biorą udział w największej wielkopolskiej imprezie turystycznej „Marsz szlakiem Mierosławskiego” na trasie Września – Poznań. W tymże roku w Jarocinie działał punkt informacji turystycznej w księgarni Jana Majerowicza
przy Rynku obok Starej Apteki. W księgarni można było wtedy kupić „Wiadomości turystyczne”. Popularyzacją turystyki prowadziła także „Gazeta Jarocińska”, zamieszczając artykuły jarocińskich regionalistów: Leona Kaczmarka , Zofii Janowskiej, Stefana Styszyńskiego, Walentego Kędzierskiego, Józefa Gołasia.Wybuch II wojny światowej i lata okupacji przerwały działalność turystyczną.
Po wojnie, w kwietniu 1949r. w Jarocinie zostało zorganizowane Koło Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. Prezesem została Zofia Janowska, a sekretarzem Irena Pijanowska. Następnie w czerwcu 1952r. powstał Oddział Polskiego Towarzystwa Turystyczno – Krajoznawczego. Brak jest danych co do składu osobowego Zarządu Oddziału. Oddział miał wówczas jedno Koło PTTK przy PSS z 34 członkami. W kole działały: sekcja turystyki kwalifikowanej – piesza i kolarska. Z dokumentów wynika, że Zarząd Oddziału w 1956r. był współorganizatorem Międzyoddziałowego Zlotu Turystycznego do Gołuchowa ( wspólnie z Oddziałem z Kalisza, Krotoszyna, Ostrzeszowa i Ostrowa.
W tym samym roku ( 3-4 września 1956r.) odbył się Gwiaździsty Rajd szlakiem Mickiewicza do Śmiełowa zorganizowany przez Zarząd Poznańskiego Okręgu PTTK we współpracy z Oddziałem jarocińskim. Rajd ten prawdopodobnie zapoczątkował późniejsze Rajdy Mickiewiczowskie. W 1959r. Oddział liczył 108 członków zrzeszonych w 7 kołach. Działały kluby turystyki pieszej, górskiej, kolarskiej, klub krajoznawczy. Prezesem w tym czasie był Jan Polanowski ( dyr. Zasadniczej Szkoły Metalowej w Jarocinie), a skarbnikiem Zdzisława Bogdaszewska.
Rok 1960 to rok wyborów. Nowym prezesem został Władysław Henczel, viceprezesem Zofia Janowska, sekretarzem Zdzisława Bogdaszewska, skarbnikiem Stefan Stawicki. Zarząd ten w swoich planach ujął zorganizowanie stacji turystycznej w jednym ze skrzydeł pałacu w Śmiełowie, ale brak środków i przejęcie w 1962r. pałacu przez Ministerstwo Kultury i Sztuki uniemożliwiło realizację tych planów.
Już w 1962r. wybrano nowy Zarząd Oddziału. Prezesem został Edmund Rydlewski, viceprezesem Zofia Janowska, sekretarzem Stefan Stawicki, skarbnikiem Jolanta Opielewicz. We wrześniu 1963r. Zarząd Oddziału zorganizował II Rajd Mickiewiczowski do Śmiełowa. Uczestniczyło w nim 268 turystów. Od tego rajdu systematycznie odbywały się kolejne rajdy i w roku 2011 Oddział zorganizował jubileuszowy 50 Ogólnopolski Rajd Mickiewiczowski z metą w Śmiełowie.
Następne wybory odbyły się w 1965r. Po wyborach Oddział działał w następującym składzie: prezes Stefan Bujnowicz, viceprezes Stefan Hajzer, sekretarz Marian Wolnik, skarbnik Stefan Stawicki. Zarząd we wrześniu zorganizował IV Rajd Mickiewiczowski, w którym uczestniczyło 744 turystów. W czasie kadencji tego Zarządu wyznaczono kilka szlaków turystycznych prowadzących przez najpiękniejsze miejsca w okolicy Jarocina, są to: szlak czerwony –spacerowy wokół Jarocina ok. 35 km, aktualnie nadal przechodzący przez najwspanialsze widokowe tereny, głównie wzdłuż Lutyni, Śmiełów, Dębno kościół, szlak zielony – 38 km na terenie Ziemi Jarocińskiej, szlak żółty – Jarocin – Sobótka (66 km ).
W 1968 roku działało 7 Kół PTTK z 333 członkami w zakładach: Jafo, Jarkon, Jaroma Zasadnicza Szkoła Zawodowa, JFM i koło terenowe. W tym czasie oddział otrzymał przydział ( po latach starań) na pomieszczenie biurowe przy ulicy Wrocławskiej 34 w Jarocinie.
Rok 1970 –na walnym zebraniu sprawozdawczo-wyborczym wybrany został nowy Zarząd. Prezesem został Stefan Hajzer, sekretarzem Zenon Michalak, skarbnikiem Jolanta Opielewicz, członkowie Stefan Bujnowicz, Wiesława Cieślak, Krystyna Świerblewska, Jan Mostowski, Marian Michalak, Władysław Gendek, Andrzej Lison. Komisja rewizyjna Franciszek Jaśkowiak , członkowie: Gertruda Witczak, Zbigniew Binek. W 1970 r. PTTK skupiało 669 członków.
Zarząd Oddziału w latach 1976 – 1981 działał w nieco innym składzie: prezesem był Andrzej Zimowski, viceprezesem Jolanta Opielewicz i Stefan Bujnowicz, sekretarzem Helena Skory, skarbnikem Maria Solińska, członkowie Zarządu m. In.: Gertruda Witczak, Andrzej Piasecki, Emilia Nawrocka (komisja Rewizyjna).
Od 1975r. Oddział PTTK mieścił się w nowo wybudowanym gmachu przy
ul. Wrocławskiej 15a, gdzie do dziś ma swoją siedzibę. Przez kolejne lata działalność Oddziału opierała się na organizacji rajdów i imprez turystycznych o znaczeniu lokalnym
i krajowym, np. w 1981 r. Oddział był organizatorem III Międzyoddziałowego Rajdu „Wolna sobota na szlakach woj., kaliskiego” w 30-lecie PTTK.
Na następną kadencję w 1981 r. wybrano nowy zarząd w składzie: prezes Andrzej Piasecki, viceprezes Stefan Bujnowicz i Władysław Gendek, sekretarz Helena Skory, skarbnik Maria Jaśkowiak, członkowie: Wiesława Cieślak-Grzeszczyk, Stefan Hajzer, Barbara Domagalska, Lucjan Gendek, Ryszard Górnaś. Komisja Rewizyjna: Emilia Nawrocka, Franciszek Jaśkowiak i Gertruda Witczak. Wybrano również przewodniczących komisji problemowych i tak Wiesława Cieślak-Grzeszczyk -przewodnicząca Komisji Turystyki Pieszej, Stefan Hajzer – przewodniczący Komisji Turystyki Górskiej, Gertruda Witczak – przewodnicząca Komisji Turystyki Kół Zakładowych, Edmund Wiśniewski – przewodniczący Komisji Turystyki Młodzieżowej, Kazimierz Urbaniak – przewodniczący Komisji Ochrony Przyrody, Józef Bartkowiak – przewodniczący Komisji Ochrony nad Zabytkami. Zarząd ten w 1981 r. zorganizował XX Ogólnopolski Rajd Mickiewiczowski do Śmiełowa.
20 października 1984r. w obecności władz administracyjnych i politycznych nastąpiła uroczystość wręczenia Oddziałowi PTTK sztandaru. Sztandar odebrał prezes Andrzej Piasecki. Poczet sztandarowy stanowili: Anna Dziewiątka, Maria Jaśkowiak i Władysław Gendek.
W wyborach w 1985r. prezesem ponownie został wybrany Andrzej Piasecki,
a zarząd działał w składzie nieco zmienionym, doszli: Krystyna Zawadzka, Emilia Zdrojowa i Jacek Jackowski. Stan członków PTTK wynosił w 1985r. 1106, a pod koniec grudnia 1986 – 1480 członków zrzeszonych w 28 kołach ( 8 zakładowych, 1 osiedlowe, 2 emerytów, 1 środowiskowe, 15 w szkołach) . Okres ten był najlepszy okresem jeśli chodzi o ilość członków towarzystwa.
Z okazji Międzynarodowego Dnia Turystyki – Zarząd Oddziału zorganizował I Rajd Jarociński (1986r.), który jest kontynuowany do dnia dzisiejszego pod różnymi hasłami, w 2011r. jako „Radolińscy na Ziemi Jarocińskiej”.
W roku 1989 wybory odbyły się w obecności 62 delegatów. Na następną kadencję zarząd został wybrany niemal bez zmian. Corocznie organizowanych było kilka rajdów np. Rajd Mickiewiczowski, Rajd Jarociński. W XXX jubileuszowym rajdzie Mickiewiczowskim w 1991 roku wzięło udział 157 turystów, ale już w 1992r. – 217 ( liczba ta utrzymuje się do dziś i wynosi ok. 250 osób).
W 1993 roku Oddział przystąpił do utworzonej 13 czerwca tegoż roku Wielkopolskiej Korporacji Oddziałów PTTK. W tych latach działalność Zarządu opierała się na organizacji 9 – 12 cyklicznych imprez turystycznych w roku, m. in. rajdy „Pod Parasolami” ( gm. Jaraczewo), rajdy „Krasnali” i „Wiecznie Młodzi”.
Następna Kadencja po wyborach 1997 r. nie przyniosła znaczących zmian w składzie Zarządu. Prezesem nadal Andrzej Piasecki, Władysław Gendek viceprezes, sekretarz Gabriela Karolczak, skarbnik Anna Baranowska, członkowie: Jacek Jackowski, Bogumiła Bachorz, Małgorzata Karwacka, Janusz Grodzki, Jan Jajor, Leszek Kościański, Jerzy Krzyżosiak, Tomasz Namysłowski, Komisja Rewizyjna: Gertruda Witczak, Krystyna Zawadzka, Kazimierz Pietras, Sąd Koleżeński: Eugeniusz Baranowski, Emilia Demuth, Mirosława Gendek.
Ważną datą jest rok 1999. Na nadzwyczajnym Zjeździe Oddziału PTTK został uchwalony nowy Statut Oddziału oraz dokonano wpisu do Rejestru Stowarzyszeń w Sądzie Okręgowym w Kaliszu.
Na zjeździe Oddziału w dniu 16 lutego 2001r. wybrano nowe władze, prezes Andrzej Piasecki , viceprezes Stanisław Markiewicz, sekretarz Gabriela Karolczak, skarbnik Anna Baranowska, Eugenia Leśna, członkowie prezydium: Marian Broda, Wiesława Cieślak-Grzeszczyk, Jan Jajor, Iwona Grodzka, Andrzej Karolczak, Janusz Grodzki, Komisja Rewizyjna: Gertruda Witczak, Krystyna Zawadzka, Genowefa Pudelska, Sąd Koleżeński: Maria Szymczak, Eugeniusz Baranowski, Antoni Grzeszczyk. Zarząd realizuje zadania coroczne jak w poprzednich latach, skupiając się na organizacji rajdów, wycieczek dla młodzieży i dorosłych.
Wybory w 2005 roku zmieniły całkowicie skład Zarządu Oddziału, po rezygnacji poprzedniego Zarządu . prezesem została Maria Szymczak, viceprezesem Antoni Grzeszczyk i Marian Broda, sekretarzem Maria Szymczak, skarbnikiem Andrzej Tobolski., Komisja Rewizyjna Wiesława Grzeszczyk, Anna Baranowska, członkowie: Anna Muzyka, Zofia Smoczyńska , Zbigniew Zamroczyński.
Po wyborach w 2008r. prezesem został wybrany Marian Broda, viceprezesem Monika Grygiel, sekretarzem Maria Szymczak, skarbnikiem Andrzej Lison, członkowie: Stanisław Karolczak, Elżbieta Konieczna, Wiesława Budasz, Zdzisław Ślachciak, Beata Zjeżdżałka, Komisja Rewizyjna: Wiesława Cieślak – Grzeszczyk, Maria Zamroczyńska, Genowefa Pudelska, przewodniczący Sadu Koleżeńskiego – Zbigniew Zamroczyński.
Zarząd w tym składzie po zarejestrowaniu w sądzie działa w oparciu o statut do dnia dzisiejszego, pełniąc funkcję organizatora oddziałowych imprez turystycznych jak rajdy, wycieczki oraz koordynatora działalność klubów: Regionalistów, Górskiego i komisji Kolarskiej.
Ten krótki rys historyczny Oddziału można by na tym zakończyć, ale przecież przy Oddziale działały również Komisje Oddziałowe, które organizowały różne konkursy, zloty na szczeblu powiatowym i wojewódzkim dla młodzieży szkolnej. Przez te lata najprężniej i najdłużej działała Komisja Turystyki Młodzieżowej. Wtedy w szkołach działały Szkolne Koła Krajoznawczo-Turystyczne. W organizowanych zlotach, konkursach, rajdach brali udział uczniowie szkół podstawowych i średnich z Jarocina i powiatu jarocińskiego. Przewodniczącą Komisji Turystyki Młodzieżowej od roku 1981 była Kol. Wiesława Cieślak-Grzeszczyk.
W 1965 roku powołana została Oddziałowa Komisja Motorowa, która skupiała fanów motocykli i samochodów. Organizowane były rajdy motorowe, np. rajd „Szlakiem Walk Powstańców Wielkopolskich”. W 1971r. powstał Klub Turystyki Motorowej „Pana”, którego członkowie brali udział w wielu imprezach oddziałowych, a także wojewódzkich i ogólnopolskich. Przewodniczącym klubu był Jan Hetmanowski.
W 1966r. na jednym z posiedzeń Zarządu Oddziału została powołana Oddziałowa Komisja Opieki nad Zabytkami, której przewodniczącą została Antonina Górniak, a później Eugeniusz Czarny , potem kolejno Felicja Okręt i Jerzy Skworz (członków opiekunów było w sumie 25). Każdy z opiekunów miał pod opieką jeden lub kilka obiektów zabytkowych pod stałym nadzorem. Od 2006r. po reformie i przejęciu opiekunów przez starostwo powiatowe , wyodrębniło się Stowarzyszenie Opiekunów Zabytków, które działa do dnia dzisiejszego. Nowo powstałe Towarzystwo przejęło cele i zadania Komisji Ochrony Zabytków PTTK.
Popularną była też działająca od 1962r. Sekcja Kolarska przy Oddziale PTTK w Jarocinie, np. w V Rajdzie Mickiewiczowskim uczestniczyło 99 kolarzy, a 10 maja 1970r. – 180 młodych turystów uczestniczyło w II Wiosennym Zlocie Kolarskim zorganizowanym przez Oddział jarociński. Sekcja działała do lat osiemdziesiątych. Aktualnie przy Oddziale działa Komisja Turystyki Kolarskiej o niewielkiej, ale bardzo aktywnej liczbie członków ( 9 osób).
Z roku 1954 pochodzą pierwsze informacje o działalności Klubu Turystyki Górskiej przy Oddziale PTTK w Jarocinie. Jednak aktywniejsze lata to lata po 1960r., kiedy przewodniczącym Sekcji Turystyki Górskiej PTTK przy JAFO był Stefan Hajzer. Sekcja organizowała rajdy górskie po wszystkich naszych górach. Najliczniej członkowie PTTK uczestniczyli w Międzynarodowym Turystycznym Rajdzie Przyjaźni „Szlakiem Lenina” z metą w Zakopanem i Poroninie (często jechały 2 autokary), zdobywając puchary i nagrody organizatorów. W latach późniejszych, np. w 1997 grupa członków klubu podjęła próbę zdobycia Mont Blanc w Alpach (Magdalena i Kazimierz Pietras, Andrzej Piasecki), który ze względu na warunki pogodowe skończył się niepowodzeniem. Udało się to kol. Andrzejowi w roku następnym. W roku 1999 powołany został Jarociński Klub Turystyki Górskiej PTTK „Grule”, który w latach 2000-2002 zorganizował 3 wyprawy: w Dolomity, Pireneje i na Sycylię. Klub nadal działa organizując cykliczne wyprawy na Ślężę oraz inne wycieczki w góry i nie tylko.
W rozwoju turystyki trudno pominąć też udział kół terenowych PTTK, np. Koło Terenowe przy Oddziale PTTK gromadzące członków niezrzeszonych w innych kołach. Najprężniejsze i najliczniejsze chyba koła działały przy Jarocińskiej Fabryce Obrabiarek. Rocznie organizowały 10-12 wycieczek dla pracowników i ich rodzin.
Z innych kół PTTK w Jarocinie należy wymienić Koło przy Jarkonie, Koło przy Jarocińskich Fabrykach Mebli, Koło PTTK przy Jarocińskim Zakładzie Przemysłu Maszynowego Leśnictwa, PSS-Zgoda, Koło PTTK „Echo” przy Związku Głuchoniemych, Koło przy Powiatowym Ośrodku Kształcenia Bibliotekarzy, przy Jednostce Wojskowej, przy Zakładach Mechaniczno-Budowlanych, przy Spółdzielni Mieszkaniowej, Zakładach Materiałów Izolacyjnych w Brzóstowie, Państwowym Ośrodku Maszynowym, „Izolacji”, działało również Koło Krótkofalowców, którzy podczas naszych rajdów nawiązywali łączność z wieloma krótkofalowcami z kraju i z zagranicy, najprężniej działającym było koło przy jarocińskiej „Izolacji”, istniały także koła przy szkołach podstawowych, zasadniczych i średnich.
Chcąc podsumować te 60 lat istnienia Oddziału PTTK należałoby zaznaczyć, że tak jak wszędzie historię tworzyli ludzie zaangażowani krzewieniem idei turystyki i krajoznawstwa. Były lata, gdzie ilość członków wynosiła nawet 1500 osób łącznie, jednak zmiany po 1990r. i likwidacja jarocińskich zakładów pracy spowodowały mniejsze zainteresowanie turystyką zorganizowaną. Powstały też nowe przedsiębiorstwa oferujące usługi turystyczne.
Aktualnie w Oddziale mamy średnio ok. 100 członków i ta ilość utrzymuje się od kilku lat. Mamy też nadzieję , że nadal znajdą się ludzie, którzy swoją pasją turystyczną będą zarażać innych i pracować społecznie, poświęcając swój czas dla dobra innych. Należą się im za to serdeczne podziękowania.
W naszej pasji pomagają nam władze i instytucje lokalne wspierając nas w miarę swoich możliwości. Pomagają nam także dyrektorzy i nauczyciele ze szkół powiatu jarocińskiego. Zarząd Oddziału składa na im za to również serdeczne podziękowania.